Chuyện môi trường

CHUYỆN MÔI TRƯỜNG

Thiên nhiên là vinh quang của Thiên Chúa. Kinh Thánh nói: “Mặt trời tỏa sáng nhìn xuống muôn loài, vinh quang Đức Chúa bao phủ công trình Người sáng tạo.” (Hc 42:16) Chính Thiên Chúa “khôn ngoan sắp xếp những công trình vĩ đại, vì Người hằng có từ đời đời đến muôn muôn thuở, không cần thêm hay bớt điều gì và cũng chẳng cần ai làm cố vấn.” (Hc 42:21) Mặt trời, mặt trăng và cầu vồng là ba dấu chỉ đặc biệt. (x. Hc 43)

Chỉ là thụ tạo, nhưng chúng ta được Thiên Chúa trao quyền bảo vệ thiên nhiên. (Tv 8:7) Thiên nhiên liên quan môi trường, môi sinh của muôn loài. Bảo vệ môi trường là bảo vệ sự sống của chính chúng ta.

Từ năm 2015, ngày 01-09 hằng năm là Ngày Cầu Nguyện Cho Môi Trường – còn Ngày Môi Trường Thế Giới là ngày 05-06 (quy định từ năm 1972) – theo tinh thần thông điệp LAUDATO SI' của ĐGH Phanxicô.

Theo phương ngữ Trung Ý, Laudato si' nghĩa là “Chúc Tụng Chúa” – với tựa đề phụ “Chăm Sóc Ngôi Nhà Chung Của Chúng Ta.” Thông điệp này nói về vấn đề môi trường. Trong đó ngài phê bình chủ nghĩa tiêu thụ và việc phát triển vô trách nhiệm, kêu gọi thế giới hành động nhanh chóng và thống nhất để chống suy thoái môi trường và biến đổi khí hậu toàn cầu.

Trái đất là Ngôi Nhà Chung của chúng ta đang sống, mệnh danh là Hành Tinh Xanh, thế nhưng nó đã bị ô nhiễm nghiêm trọng, mất sạch và xanh, đến nỗi nó đang từng ngày biến dạng một cách tiêu cực. Độ nóng cứ nóng dần toàn cầu, khí thải tăng dần, phá rừng quá nhiều, những vết dầu loang, môi sinh bị hủy hoại, không chỉ môi trường bị ô nhiễm mà cả âm thanh cũng bị ô nhiễm. Thiên nhiên không còn thân thiện như xưa, mưa nắng thất thường, tai họa rình rập, phần lớn là lỗi của chúng ta. Nhân tai chứ chẳng phải thiên tai, vì vô ý thức mà chúng ta đang tự hủy hoại “ngôi nhà” của mình – tức là tự hủy hoại chính mình!

Trong Laudato si', ĐGH Phanxicô bày tỏ: “Loại thế giới nào chúng ta muốn chuyển lại cho những người đến sau chúng ta, cho các trẻ em đang lớn lên? Câu hỏi này không phải chỉ liên quan riêng đến môi trường mà thôi, vì chúng ta không thể đặt câu hỏi một phần, và điều này khiến chúng ta tự hỏi về ý nghĩa cuộc sống và những giá trị làm căn bản cho đời sống xã hội: ‘Chúng ta đến trần thế này để làm gì? Chúng ta hoạt động và tranh đấu với mục đích nào? Tại sao trái đất lại cần chúng ta?’ Nếu chúng ta không đặt những câu hỏi căn bản ấy, tôi không tin rằng các mối quan tâm của chúng ta về môi trường có thể đạt hiệu quả quan trọng.”

Sai lầm chưa đáng sợ, không biết mình sai lầm mới đáng sợ. Đối mặt với những tiêu cực hằng ngày ở bất kỳ nơi nào trên thế giới, chúng ta càng ngày càng quan ngại về môi trường, mà hầu như là vô vọng, lúng túng không biết làm sao để bảo vệ “ngôi nhà xanh” của mình. Trách nhiệm này không của riêng ai. Một người ý thức mà mười người vô ý thức thì cũng như “muối bỏ biển.” Không thể chỉ lo sạch nhà mình, còn nhà ai dơ bẩn thì mặc họ. Tất cả đều có hệ lụy với nhau, rất cần giáo dục về môi trường và phải áp dụng nghiêm luật.

I. SAI LẦM TỪ PHONG TRÀO

Ngay tại Việt Nam chứ chẳng đâu xa, người ta luôn kêu gọi “giữ gìn thành phố sạch đẹp” – nói chung là “giữ gìn môi trường sạch và xanh.” Hết “tuần lễ hành động” này sang “tháng hành động” nọ, hoặc “năm hành động” khác. Thế nhưng vẫn có điều gì đó bất cập. Rõ ràng nhất là những vấn nạn rất bình thường này:

1. QUẢNG CÁO

Hầu như hằng ngày tại nhiều giao lộ trong thành phố thường có các “nhân viên” đi phát các tờ bướm quảng cáo, thậm chí còn tới “cài” vào cửa từng gia đình. Thật ra bản chất quảng cáo không xấu, nhưng quảng cáo quá lố (lừa bịp) hoặc phát các tờ bướm ở khắp các ngã tư đường phố như vậy là tiêu cực, vì gián tiếp làm bẩn đường phố, làm hại môi trường, đơn giản nhất là không đẹp mắt. Nhìn những ai được phát thì thấy rõ, có người lắc đầu từ chối thì đã đành, nhưng có người nhận xong rồi vứt ngay xuống đường. Nhìn giấy bay tả tơi, bẩn cả một cung đường, vô cùng mất thẩm mỹ và phi văn hóa, nói thẳng ra là giả dối mà thôi!

Chắc chắn chẳng ai “mặn mòi” với việc nhận các tờ bướm kia. Vả lại, những tờ quảng cáo đó chưa chắc đáng tin cậy, bởi vì quảng cáo càng ngày càng xạo, càng láo. Tiền nhân nói chí lý: “Nhổ cỏ phải nhổ tận gốc.” Cứ hô hào cho có phong trào thì chỉ vô ích, kiểu đánh trống bỏ dùi.

2. ĐÁM TANG

Sinh tử là quy luật muôn thuở. Nghĩa tử là nghĩa tận, buồn thương chất đầy, nỗi niềm khó tả khi mất đi một người thân. Tuy nhiên, từ những “chuyến xe cuối đời” đó, người ta thấy bay xuống đường những tờ tiền âm phủ. Điều này không chỉ là mê tín dị đoan mà còn làm bẩn đường phố, gây ô nhiễm môi trường, và làm khổ các công nhân vệ sinh. Quan trọng nhất là lãng phí. Tại sao? Vì người ta phải bỏ ra một số “tiền thật” để mua những tờ “tiền giả” – tiền âm phủ. Người chết ở thế giới vô hình, làm gì có sinh hoạt như trần gian này mà cần xài tiền hoặc các phương tiện như chúng ta hiện nay? Phi lý, nghịch lý và dại dột !

Không cần chú ý cũng thấy, các giao lộ thường có người phát các tờ bướm hoặc các cung đường vừa có xe tang đi qua thì… ôi thôi, rác rưởi đầy như kiến! Chỉ khổ cho người phu quét đường, vì người ta làm khổ họ, chất chồng thêm gánh nặng, tăng thêm sự mệt mỏi, họ không dừng chổi để nghe ngóng điều gì đó, mà họ dừng chổi để nhìn và ngao ngán “cái sự đời” của con người ngày nay, thế kỷ 21 rồi mà vẫn mê tín dị đoan, thậm chí có những người được gọi là trí thức. Than ôi!

II. HIỆU QUẢ TO DO THAY ĐỔI NHỎ

Bất cứ ai cũng có trách nhiệm chung với cuộc sống, muốn sống khỏe và sống tốt thì phải có môi trường tốt. Đó là công ích. Nhưng trước tiên, mỗi người phải thay đổi nếp nghĩ của mình thì mới mong ý thức mà thay đổi cách sinh hoạt. Có vài gợi ý:

1. RÁC – Không được tiện đâu vứt đó, mà phải bỏ rác đúng nơi quy định. Nên phân loại rác nào bỏ và rác nào có thể tái chế. Một mảnh giấy kẹo hoặc một cây tăm cũng phải được bỏ đúng nơi, đúng chỗ.

2. CÂY – Cây cối luôn cần cho cuộc sống, vì chúng lọc không khí để con người sống khỏe. Cây cối có thể cải thiện đất, và tô điểm thiên nhiên. Tiếc thay có những vùng đất bị bỏ hoang, nhất là người ta còn làm hại hệ sinh thái. Trồng cây cũng cần thiết như trồng người vậy.

3. ĐIỆN – Bóng đèn cũ hoặc hư nên được thay bằng loại tiết kiệm năng lượng, đặc biệt là loại bóng điện huỳnh quang (CFL – compact fluorescent light), loại này chỉ tốn ¼ điện năng và tuổi thọ gấp 10 lần, đồng thời cũng là tiết kiệm tiền bạc. Khi không sử dụng các thiết bị điện nữa, hãy tắt đi, đừng lãng phí!

4. GIẤY – Sử dụng giấy thay cho ni-lông. Sử dụng túi giấy để đựng, hoặc sử dụng giấy để gói, vừa đẹp vừa có lợi cho môi trường. Giấy là chất liệu thân thiện với con người.

5. NƯỚC – Cuộc sống không thể thiếu nước, đặc biệt là nước sạch. Hãy tắm rửa hoặc giặt giũ hợp lý, đừng lãng phí nước, và sửa ngay những vòi nước rò rỉ. Tiết kiệm nước là bảo vệ cuộc sống cho mình.

Và còn nhiều thứ khác mà chúng ta cần ý thức trong sinh hoạt đời thường. Cuộc sống luôn phức tạp. Có hệ lụy này: Lặp lại nhiều lần sẽ thành thói quen, thói quen sẽ tạo tính cách, và tính cách có thể tạo số phận. Tốt hay xấu do ý thức nghiêm túc của mỗi người – và có ảnh hưởng tới mọi người.

Kinh Thánh cho biết: “Giữ cây vả thì được ăn trái vả, bảo vệ thầy ắt sẽ được kính yêu. Nước phản chiếu khuôn mặt, tâm tư phản ánh con người.” (Cn 27:18) Chúng ta không chỉ cố gắng cải thiện sai lầm vì đã làm hại thiên nhiên quá nhiều, mà chúng ta còn phải tích cực bảo vệ môi trường, bởi vì đó là cách chúng ta tự bảo vệ mình, và quan trọng là bảo vệ công trình của Thiên Chúa.

Nước rất mềm, lửa rất yếu, nhưng khi nước và lửa “nổi điên” thì không ai có thể cưỡng lại. Những con sóng thần, lũ lụt, sạt lở, hỏa hoạn, cháy rừng,… đã chứng tỏ sự yếu đuối của con người trước sức mạnh của thiên nhiên. Con người đã “chọc giận” thiên nhiên nên thiên nhiên đã và đang “trừng phạt” chúng ta. Hãy tạ tội với thiên nhiên bằng cách cố gắng tích cực bảo vệ môi trường, cả hành động nhỏ và hành động lớn.

Môi trường liên quan sự sống không chỉ của con người mà còn liên quan sự sống của mọi sinh vật – dù con người và sinh vật đó TỐT hay XẤU, THIỆN hay ÁC.

Thiên nhiên là tặng phẩm của Thiên Chúa. Bảo vệ môi trường là bảo vệ Ngôi Nhà Chung của nhân loại, ngôi nhà của chính mình; không bảo vệ môi trường là phá hoại thiên nhiên, phá hoại chính ngôi nhà của mình, là hủy hoại sự sống của chính mình và của người khác, nhất là hủy hoại chính công trình của Thiên Chúa. Đó là phạm trọng tội!

Lạy Thiên Chúa, xin tha thứ tội chúng con, xin ban Thần Khí Ngài biến đổi chúng con để chúng con ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên, đặc biệt là bảo vệ môi trường tâm linh. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU