Đức Bà là gương nhân đức

ĐỨC BÀ LÀ GƯƠNG NHÂN ĐỨC

Trong Thánh lễ Khai mạc Đại hội Hành hương Đức Mẹ La Vang lần thứ 30 (13/08/2014), Đức TGM Phao-lô Bùi Văn Đọc giảng: “Mẹ dạy chúng ta biết ngợi khen chúc tụng Thiên Chúa giống như Mẹ: “Linh hồn tôi ngợi khen Đức Chúa, Thần Trí tôi hớn hở vui mừng, vì Thiên Chúa, Đấng Cứu Độ tôi.” (Lc 1, 46-47). Mẹ chia sẻ cho chúng ta niềm vui được Thiên Chúa yêu thương, được Thiên Chúa cứu độ. Mẹ là “Tòa Đấng Khôn Ngoan”, vì Mẹ cưu mang và sinh hạ Đức Giê-su Ki-tô là “Sự Khôn Ngoan” của Thiên Chúa, đã được nhân cách hóa từ thời Cựu Ước, như trong đoạn sách Huấn Ca mà chúng ta đã lắng nghe (“Diễn từ của Đức Khôn Ngoan: Đức Khôn Ngoan tự biểu dương và hãnh diện ở giữa dân mình. Khôn ngoan lên tiếng trong đại hội của Đấng Tối Cao và hãnh diện trước quyền uy của Người. "Ta phát xuất từ miệng Đấng Tối Cao.” – Hc 24, 1-4). Chúa Giê-su Ki-tô là “Sự Khôn Ngoan của Thiên Chúa hiện thân”, và Chúa gọi chúng ta là “bạn hữu”. Mẹ dạy chúng ta tiếp xúc thường xuyên với Chúa, gặp Chúa, sống gần gũi với Chúa, để nhờ đó trở nên những người con khôn ngoan của Chúa Cha trên trời.”

Ngay từ hồi còn nhỏ, kẻ viết bài này đã thuộc lòng Kinh Cầu Đức Bà, nhưng chỉ đọc như vẹt, nhiều câu chưa hiểu hết ý nghĩa. Trưởng thành, tầm hiểu biết được nâng cao hơn, nên có một ấn tượng rất sâu sắc về 3 câu liền nhau, mà một trong ba câu đó là câu Đức TGM Phao-lô nhắc đến trong bài giảng của ngài (-nt-). Ba câu đó là: "Đức Bà là gương nhân đức. Đức Bà là toà Đấng Khôn Ngoan. Đức Bà làm cho chúng con vui mừng." Cứ mỗi khi đọc kinh nhật tụng, tới Kinh Cầu Đức Bà, tự nhiên trong tâm trí lại loay hoay sắp xếp theo ý mình một hệ luận: Cũng bởi vì "Đức Bà là gương nhân đức", nên "Đức Bà là tòa Đấng Khôn Ngoan", và vì thế "Đức Bà làm cho chúng con vui mừng".

Quả thật Đức Mẹ được Thiên Chúa tuyển chọn từ trước vô cùng, làm ngai toà của Ngôi Lời nhập thể, là ngai toà Thiên Chúa, ngai toà Đấng Khôn Ngoan. Mà vì thế, nên "Ðức Maria là một mẫu gương nhân đức sáng ngời cho toàn thể cộng đoàn những người được chọn. Nhờ thành kính tưởng nhớ Ðức Maria và chiêm ngưỡng Ngài dưới ánh sáng của Ngôi Lời nhập thể, Giáo Hội cung kính tiến sâu hơn vào mầu nhiệm cao thẳm, tức là mầu nhiệm nhập thể, và nên giống Phu Quân mình ngày một hơn. Thực vậy, Ðức Maria đã mật thiết gắn liền với lịch sử cứu rỗi, và có thể nói là Ngài đã qui tụ và phản chiếu nơi mình những đòi hỏi cao cả nhất của đức tin, và khi các tín hữu nghe rao giảng về Ngài và tôn sùng Ngài, họ được Ngài mời gọi đến kết hiệp với hy lễ của Con Ngài và yêu mến Chúa Cha. Phần Giáo Hội càng tìm kiếm vinh quang Chúa Ki-tô càng nên giống Khuôn Mẫu cao cả của mình, nhờ luôn tiến tới trong đức tin, đức cậy, đức mến, và tìm kiếm cùng vâng theo thánh ý Thiên Chúa trong mọi sự.” (Hiến chế “Tín Lý về Giáo Hội – Lumen gentium”, số 65)

Muốn học về tấm gương nhân đức của Đức Mẹ, thì trước hết phải tin và yêu Mẹ trên hết mọi sự ở thế gian này, vì càng yêu mến Đức Mẹ thì người tín hữu càng yêu mến và càng làm đẹp lòng Thiên Chúa (“Giáo Hội khuyến khích hết mọi con cái hãy nhiệt tâm phát huy lòng sùng kính Ðức Nữ Trinh, nhất là trong phụng vụ, hãy coi trọng những việc thực hành và việc đạo đức nhằm suy tôn ngài và đã được quyền Giáo Huấn Giáo Hội cổ võ qua các thế kỷ.” – Hiến chế “Lumen Gentium”, số 67). Người tín hữu sẽ thăng tiến trên đường thánh thiện hoàn hảo tương xứng với mức độ tình yêu Mẹ Maria thăng tiến trong tâm hồn mình. Không còn con đường nào ngắn hơn, dễ dàng hơn, đảm bảo hơn để chiếm được đức ái hoàn hảo cho bằng con đường yêu mến Mẹ Maria. Chính nơi Đức Mẹ thể hiện rõ nét nhất, sinh động nhất 3 nhân đức đối thần: Tin – Cậy – Mến:

Ngay từ thời thơ ấu, Đức Mẹ đã được song thân (thánh Gioakim và thánh Anna) dâng vào Đền Thờ theo truyền thống của Do-thái giáo. Sách "Phụng vụ chư thánh" (tr. 281) đã viết về sự kiện "Đức Mẹ dâng mình vào Đền Thờ": "Tại Đền thánh Giê-ru-sa-lem, Đức Mẹ đã thực hiện biết bao hy sinh với một tâm hồn quảng đại, 12 năm suy gẫm và cầu nguyện chính là thời gian chuẩn bị cho chức vụ Mẹ Thiên Chúa. Theo thánh Hiê-rô-ni-mô, chương trình ngày sống của Đức Mẹ trong Đền Thờ được phác hoạ như sau: Từ hừng đông đến 9g sáng – Mẹ cầu nguyện; từ 9g sáng đến 3g chiều – Mẹ làm việc chân tay; sau đó Mẹ lại cầu nguyện và suy gẫm Thánh Kinh và siêng năng đọc Thánh vịnh." Như vậy đủ chứng tỏ Đức Mẹ đã TIN vào Thiên Chúa như thế nào, và chính nhờ vậy mà Mẹ yêu MẾN và CẬY nhờ vào Thiên Chúa bằng hành động phó dâng trót cả cuộc đời trong tay Chúa.

Trong ba nhân đức đối thần thì tập trung nhất, quan trọng nhất vẫn là đức Mến ("Hiện nay đức tin, đức cậy, đức mến, cả ba đều tồn tại, nhưng cao trọng hơn cả là đức mến" – 1Cr 13, 13), bởi đó cũng chính là điều răn đứng hàng đầu mà Đức Ki-tô thường dạy: mến Chúa yêu người ("yêu Chúa hết linh hồn, hết trí khôn, hết sức lực và yêu người thân cận như chính mình." – Mt 22, 37). Và cứ nhìn vào tấm gương chói lọi là Mẹ Maria cũng thấy đó là điều hiển nhiên, không thể chối cãi. Điều này, một lần nữa lại cho biết tầm quan trọng của đức Mến: Đức Mến vừa là nhân đức đối thần, vừa đối nhân. Thực chất, các nhân đức đối nhân (bao gồm những đức tính nhân bản và luân lý – Giáo lý HTCG, số 1804-1809) đều bắt nguồn từ nhân đức đối thần:

“Các đức tính nhân bản bắt nguồn từ những nhân đức đối thần. Nhân đức đối thần đem lại cho con người những khả năng thông phần bản tính Thiên Chúa (2Pr 1, 4). Vì quy chiếu trực tiếp về Thiên Chúa, các nhân đức đối thần giúp người Ki-tô hữu sống với Ba Ngôi Chí Thánh. Thiên Chúa Ba Ngôi và Duy Nhất là căn nguyên, động lực và đối tượng của nhân đức đối thần. Các nhân đức đối thần là nền tảng, linh hồn và nét đặc thù của hoạt động luân lý Ki-tô giáo. Chúng định hình và làm sinh động mọi đức tính luân lý, Thiên Chúa ban các nhân đức này cho tín hữu, để họ có khả năng hành động như con cái Thiên Chúa và đáng hưởng sự sống muôn đời. Nhân đức đối thần là bảo chứng Chúa Thánh Thần hiện diện và tác động trong những năng lực của con người. Có ba nhân đức đối thần : tin, cậy, mến (x. 1Cr 13, 13).” (Giáo lý HTCG, số 1812-1813).

Nói đến nhân đức đối nhân thì có nhiều (từ nhân bản đến luân lý), nhưng điển hình nhất là 4 nhân đức: Khôn ngoan, công bình, can đảm, tiết độ. Sách GLHTCG (số 1805) giải thích rõ: "Con người mến chuộng điều chính trực ư? Thì chính Khôn Ngoan sản sinh ra các nhân đức: Quả vậy, Khôn Ngoan dạy cho biết sống tiết độ, khôn ngoan, công bình và can đảm (Kn 8, 7)". Thánh Au-gus-ti-nô trong "Những thói quen của Hội thánh Công Giáo" (1, 25,46) cũng dạy: "Sống tốt lành không gì khác hơn là yêu mến Thiên Chúa hết lòng, hết linh hồn và hết sức lực mình. Chúng ta dành cho Người một tình yêu trọn vẹn (nhờ tiết độ), không gì lay chuyển nổi (nhờ can đảm), chỉ vâng phục một mình Người (nhờ công bình), luôn tỉnh thức để khỏi sa vào cạm bẫy của mưu mô và gian dối (nhờ khôn ngoan).” Rõ ràng cả 4 nhân đức đối nhân cũng đều có khởi điểm (xuất phát) và đích điểm (quy tụ) là đức Mến.

Nếu phân tích sâu về những nhân đức này nơi Đức Maria thì trong một bài viết ngắn gọn không thể bao biện. Chỉ xin trích dẫn lời Mẹ dạy Thánh nữ Faustina Kowalska trong cuốn nhật ký "Lòng Thương Xót Chúa nơi Linh Hồn Tôi" (Thông điệp về Lòng Thương Xót Chúa): "Hỡi con gái của Mẹ, Thiên Chúa muốn Mẹ là Mẹ của con cách đặc biệt và riêng biệt, nhưng Mẹ cũng muốn rằng con là con Mẹ một cách đặc biệt." (Nhật ký, số 1414). "Hỡi con gái yêu dấu của Mẹ, Mẹ ước muốn con thực tập ba nhân đức mà Mẹ ưa thích nhất và Thiên Chúa cũng lấy làm hài lòng nhất. Nhân đức thứ nhất là khiêm nhường, khiêm nhường và một lần nữa là khiêm nhường, nhân đức thứ hai là trinh khiết, nhân đức thứ ba là yêu mến Thiên Chúa. Là con gái của Mẹ, con phải đặc biệt chiếu tỏa những nhân đức này." (Nhật ký, số 1415). Ba nhân đức mà Đức Mẹ yêu thích nhất cũng chính là 3 nhân đức trổi vượt trong những đức tính nhân bản nơi Đức Mẹ:

1- Nhân đức khiêm nhường: Vì khiêm nhường nên trong suốt cuộc đời trần thế, Đức Mẹ chỉ một lòng tuân phục thánh ý của Thiên Chúa. Trong gia đình Na-da-ret thì Mẹ là một người vợ, một người mẹ hiền thục, bao dung, gương mẫu trong vâng phục. Chỉ cần xét lời Mẹ trong tiệc cưới Cana cũng đủ rõ:  "Người bảo gì, các anh cứ việc làm theo." (Ga 2, 5). Nếu Mẹ không khiêm nhường thì với cương vị một người mẹ theo quan điểm trần gian, liệu Mẹ có hành xử như vậy không?

2- Nhận đức trinh khiết: Ba lời khuyên của Phúc Âm gọi nhân đức này là nhân đức "khiết tịnh" (khiết tịnh, khó nghèo, vâng phục). Về nhân đức trinh khiết của Đức Mẹ thì xin trích dẫn: "Tín điều Mẹ Maria Trọn Đời Đồng Trinh" được Công Đồng La-tê-ra-nô tuyên tín năm 649: “Khốn cho những ai không theo các vị Nghị Phụ thánh đức tuyên xưng một cách chân thực và xác đáng rằng Đức Maria, trinh nguyên và vô nhiễm, là Mẹ Thiên Chúa, vì Mẹ đã thực sự thụ thai chính Thiên Chúa Ngôi Lời, Đấng được Thiên Chúa Ngôi Cha hạ sinh trước các kỳ thời, bởi Chúa Thánh Thần mà không cần đến hạt giống loài người, và đã sinh ra Người hoàn toàn không bị hư hại gì, tình trạng đồng trinh của Mẹ sau khi sinh con cũng không hề bị sứt mẻ.” (Tuyển tập các tín điều “Densiger-Schonmetzer”, số 503).

3- Nhân đức yêu mến: Đây là một trong 3 nhân đức đối thần (Tin – Cậy – Mến). Với nhân đức yêu mến Thiên Chúa, thì như đã nói ở trên, Đức Mẹ vẫn luôn luôn và mãi mãi là mẫu gương tuyệt hảo. Vì yêu mến Thiên Chúa hết lòng nên Mẹ mới vâng nghe Lời Người thông qua Sứ thần Truyền tin mà "xin vâng", đồng thời còn khiêm nhường nhận mình là nữ tì của Thiên Chúa. Ấy là chưa kể Mẹ đã vâng nghe Lời Thiên Chúa (qua lời trối trăng của chính Người Con của Mẹ trên Thập Giá), mà thương yêu tất cả mọi tín hữu và coi họ như những đứa con do mình sinh ra.

Ba nhân đức mà Đức Mẹ khuyên bảo Thánh nữ Faustina, phải chăng cũng là những lời dạy bảo chí tình chí nghĩa của Mẹ đối với đàn con Ki-tô hữu còn đang trên hành trình tiến về quê Trời để được cùng Mẹ hưởng phúc vinh muôn đời? Hiểu được như thế thì người Ki-tô hữu còn đợi gì mà không dọn sạch tâm hồn và dốc một lòng học theo mẫu gương nhân đức của Mẹ? Thực sự chỉ có như vậy và chỉ đến lúc đó chúng ta mới vui mừng, hãnh dịên được "nhờ Mẹ, đến với Chúa" (Ad Jesum per Mariam), đến với lòng thương xót của Chúa, để được hân hoan thưa với Người: "Lạy Chúa! Con tín thác nơi Ngài". 

Ôi! Lạy Mẹ! Hôm nay là ngày đầu tháng năm – Tháng Hoa kính Mẹ – con chỉ có được bó hoa thô thiển này và chẳng biết làm cách nào khác hơn là hòa chung tiếng hát với ca đoàn trong Thánh lễ ở Giáo xứ của con, xin dâng lên Mẹ: “Hoa muôn sắc con dâng trước tòa, màu tươi thắm hương ngát tốt xinh. Hoa muôn sắc con dâng trước tòa, còn thua kém Đức Mẹ Chúa Thiên Đình.” Ôi! Lạy “Đức Bà là gương nhân đức, Đức Bà là tòa Đấng Khôn Ngoan, Đức Bà lam cho chúng con vui mừng”, xin "cầu cho chúng con là kẻ có tội, khi nay và trong giờ lâm tử. Amen."

JM. Lam Thy ĐVD.